Βασικοί κανόνες προφοράς των λέξεων των κατοίκων του χωριού.

(του συν/χου δασκάλου Δάτσιου Βασιλείου)

Οι παλιότεροι κάτοικοι του χωριού για ν' ακούγονται καλύτερα οι λέξεις και για την συντόμεύση τους, μετάτρεπαν ή και δεν πρόφεραν αρκετούς φθόγγους των λέξεων. Όπως συμβαίνει και σήμερα και μάλιστα και στην ευρύτερη περιοχή με μερικές μικρές διαφορές, αλλά και με μεγαλύτερες με τις περιοχές της Σιάτιστας και της Κοζάνης. Πάντως όμως, ολ' αυτές, μέσα στα πλαίσια του Βόρειου νεοελληνικού γλωσσικού ιδιώματος.

Οι βασικοί κανόνες που διέπουν το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων του χωριού, είναι οι παρακάτω:

1. Οι άτονοι φθόγγοι (ε) και (ο) των λέξεων μετατρέπονται αντίστοιχα σε (ι) και (ου).

κερί → κιρί
γεμάτος → γιμάτους
παιδί → πιδί
ποδιά → πουδιά
άνθρωπος → άνθρουπους
πεθερός → πιθιρός

2. Οι άτονοι φθόγγοι (ι) και (ου) μέσα στις λέξεις και κυρίως στο τέλος αυτών αποβάλλονται:

σιμα → σμα
σκοινί → σκνί
βουνό → βνό
λάδι → λαδ
παίξει → παίξ
κάτω → κάτου → κατ

3. Μετά την αποβολή των φθόγγων αυτών , τα σύμφωνα που ενώνονται, πολλές φορές δημιουργούν ένα δύσκολο σύμπλεγμα, που δεν είναι ανεκτό στο ιδίωμα. Γι' αυτό ή αποβάλλεται ένα απ' αυτά:

δάχτυλο → δάχτλο → δάχλο
κάρβουνο → κάρβνο → κάρνο

ή αλλάζει ένα απ' αυτά:

μυρωδικό → μυρουδκό → μυρουθκό
δικέλια → δκέλια → θκέλια

ή προστίθεται ένα άλλο σύμφωνο για να σχηματίσει με τ' άλλο σύμφωνο, δίψηφο σύμφωνο:

μουλάρι → μλαρ → μπλαρ
αλυσίδα → αλσίδα → αλτσίδα
εικόνισμα → εικόνσμα → εικόντζμα

4. Ο φθόγγος (γου) ανάμεσα σε δυο φωνήεντα αποβάλλεται:

λέγω → λέω
μαγειριό → μαειριό
φαγητό → φαητό
κατώγι → κατώι

5. Αρκετές λέξεις παίρνουν στην αρχή τους έναν καινούριο φθόγγο. Τον φθόγγο (α) οι λέξεις που αρχίζουν απο σύμφωνο και τον φθόγγο (γου) οι λέξεις που αρχίζουν απο φωνήεντο:

γλήγορα → αγλήγορα
αίμα → γαίμα
ντρέπομαι → αντρέπομαι
ιατρός → γιατρός

6. Τα συριστικά σύμφωνα ζ, ξ, ψ, τζ και τσ σ' αρκετές λέξεις και κυρίως στις ξενόφερτες προφέρονται πιο παχιά:

ζιάμπτα
ξύλο
πασιάς
ταψιά
μπάτζιος
πατσιάς

Στον προφορικό λόγο πολλές φορές, πολλές λέξεις προφέρονται μαζί σαν μια λέξη για τους παραπάνω λόγους. Τότε η καινούρια λέξη, που σχηματίζεται, ακολουθεί τους παραπάνω κανόνες:

απο κάτω → αποκάτω → απκάτ
τις είπαν → τισείπαν → τσείπαν
που είναι αυτός → πουείναιαυτός → πούντους

Να, μια διαλογική, μικρή συζήτηση δυο γυναικών, πριν όμως απο αρκετά χρόνια, γιατί τώρα, όπως κι όλα τ' άλλα, μοντερνοποιήθηκε κι η ομιλία:

- Όο...Κώτσινα, Κώτσινά...
- Τι θέλτς μα. (θέλεις → θελς → θελτς)
- Είντους ου Θύμνιους στου σπιτ; (είναιτος → είντους)
- Πέστουν ναρθεί σιακάτ. (ίσιακατω → σιακάτ)

Οι κτίστες επίσης, που τους λέγανε και μαστόρους και κουδαραίους, στις δουλειές τους, για να μην γίνονται κατανοητοί από τους άλλους, μιλούσαν μια δική τους διάλεκτο, τα "κουδαρίτκα". Να, ακόμη μια μικρή διαλογική συζήτηση δυο κουδαραίων:

- Ε'...Κούδα! Τι θα μανέψουμι σήμιρα; (Μάστορα, τι θα φάμε σήμερα;
- Η μουχούσα πραχαλνάει ζιούμπινα μι γκαβά. Α! να ξισυρνιούντι (Η γυναίκα φτιάνει πίτα με αυγά. Α! να έρχονται.)
- Η μουχούσα γκαμπλιώνου, φσάει όρματ.(Η γυναίκα βλέπω, είναι ωραία)
- Μούκους! τσλιζ κουδαρίτκα ου μουχός. (Σώπα! καταλαβαίνει κουδαρίτικα ο άντρας)